کد مطلب:18915 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:8

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چه وقت توبه بي اثر خواهد شد؟

اگر چه طبق روايات فراواني، در توبه آن قدر وسيع است كه انسانهاي آلوده، مجرم و گنه كار ميتوانند وارد آن بشوند، ولي همين در وسيع در سه نوبت بسته ميشود



الف توبه در زمان نزول بلا ـ انساني كه گرفتار چنگال بلا شده است، اگر در آن حال توبه كند، چنين توبهاي بي اثر است. از اين رو، خداوند در آيه 65 سوره عنكبوت ميفرمايد



«فَاِذا رَكِبِوا فِي الْفُلكِ دَعَوُا الْلّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الّدينَ فَلَمّا نَجَّيهُم اِلي الْبَرِّ اِذا هُمْ يُشرِكُونَ» اين مشركان و بتپرستان، هنگامي كه بر كشتي سوار ميشوند و در امواج خروشان آن گرفتار گشته، و اسير گردابهاي خطرناك ميگردند، از روي اخلاص، خدا را ميخوانند، ولي نه اين دعا ارزش دارد و نه آن اخلاص سودي خواهد داشت و اين توبه مؤثر نخواهد افتاد؛ زيرا اين توبه اضطراري و به نوعي اجباري است؛ مانند شخصي كه زير ضربههاي تازيانه استغفار و توبه كند، همانگونه كه چنين استغفار و توبهاي پذيرفته نيست، چنان توبه و دعايي نيز پذيرفته نخواهد شد. همين مشركان ـ كه به هنگام بلا توبه ميكنند و خداي واحد را ميخوانند ـ وقتي طوفان حوادث فرو مينشيند و به خشكي بر ميگردند، خداي واحد را فراموش ميكنند و دوباره به بت پرستي و شرك روي ميآورند. بنابراين، چنين توبهاي پذيرفته نميشود؛ زيرا توبه آن است كه با آن مسير زندگي انسان عوض شود، در حالي كه چنين توبه اين مسير زندگاني مشركان را تغيير نميدهد. توبهاي كه در پشت ميلههاي زندان انجام شود و پس از آزادي فراموش شود، يا در بستر بيماري صورت گيرد و پس از بهبود و سلامت به نسيان سپرده شود، يا در گرداب حوادث انجام شود و پس از فروكش كردن آن شكسته شود، اين گونه توبهها پذيرفته نيست، زيرا اينگونه توبهها عكسالعملهاي موقّت است كه بر اثر شلاّقهاي حوادث الهي پديد ميآيد.



ب توبه گنه كاران در هنگام مرگ ـ وقتي سيلي اجل به گوش انسان نواخته و چشم برزخي او باز شد و يقين به مرگ و وداع با دنيا ايجاد شد، ديگر توبه انسان پذيرفته نخواهد شد چه اين كه خداوند متعال در آيه 18 سوره نساء ميفرمايد



«و لَيْسَتِ الَّْتوْبَةُ لِلَّذينَ يَعْمَلونَ الْسَّيِّئاتِ حَتّي اِذا حَضَرَاَحَدَهُمْ الْمَوْتِ قالَ اِنّي تُبْتُ الْآنَ وَ لاَ الّْذينَ يَمُو تُونَ وَ هُمْ كُفّارٌ اُولئكَ اَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً اَليمآً» [براي كساني كه كارهاي بد را انجام ميدهند و هنگامي كه مرگ يكي از آنها فرا ميرسد، ميگويد الان توبه كردم، توبه نيست ونه براي كساني كه در حال كفر از دنيا ميروند اينها كساني هستند كه عذاب دردناكي برايشان فراهم كردهايم.]



از جمله اين افراد فرعون، طغيانگر بزرگ عصر حضرت موسي(ع) است كه وقتي چنگال مرگ را ديد و خود را در آستانه غرق شدن مشاهده كرد، گفت «آمَنْتَُ اَنَّْهُ لا اِلهَ الّا َ الَّذي آ مَنَتْ بِهِ بَنُو اِ سْرائيلُ وَ أنا مِنَ الْمُسلِمينَ» يونس/90 [خدايا ايمان آوردم كه هيچ معبودي، جز كسي كه بني اسرائيل به او ايمان آوردهاند، وجود ندارد، و من از مسلمانان هستم !] ولي اين توبه قبول نشد و طبق برخي روايات، جبرئيل مشتي از لجنهاي كف رود خانه نيل را بر دهانش زد و گفت «الآن؟! در حالي كه قبلاً عصيان كردي و از مفسدان بودي!» (تفسير صافي1/763)



آيا بعد از آن همه جنايات، پاره كردن شكمهاي مادران، كشتن نوزادان پسر، ظلم و ستمهاي بي اندازه، آواره كردن بني اسرائيل، شكنجه نمودن مؤمنا ن و مانند آن سزاوار است توبه فرعون پذيرفته شود؟! بنابراين، توبه در آستانه مرگ و هنگامي كه چشم برزخي انسان باز شد، پذيرفته نميشود.



ج ـ توبه به هنگام مشاهده عذاب الهي ـ بسياري از مردم با مشاهده عذاب الهي، توبه ميكنند، چنين توبهاي نيز بي اثر است. خداوند متعال در اين رابطه در آيات 84 و 85 سوره مؤمن (غافر) ميفرمايد



«فَلَمّا رَأ وْا بَأسَنا قالُوا آمَنّا بِاللهِ وَ حْدَهُ وَ كَفَرنا بِما كُنّا بِهِ مُشرِكينَ فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ ايمانُهُمْ لَمّا رَأوْا بَأسَنا سُنَّتَ اللّهِ الَّتي قَدْ خَلَتْ في عِبادِهِ وَ خَسِرَ هُنالِكَ الْكافِرُونَ» [هنگامي كه عذاب شديد ما را ديدند، گفتند هماكنون به خداوند يگانه، ايمان آورديم و به معبودهايي كه همتاي او ميشمرديم كافر شديم. امّا هنگامي كه عذاب ما را مشاهده كردند، ايمانشان براي آنها سودي نداشت. اين سنّت خداوند است كه همواره در ميان بندگانش اجرا شده و آنجا كافران زيانكار شدند.]



توبه به هنگام ديدن عذاب اثري ندارد. توبه قوم حضرت نوح(ع) به هنگام طوفان، توبه قوم حضرت لوط(ع) به هنگام بارش سنگهاي آسماني و عذابهاي ديگر پذيرفته نشد.

---

مثالهاي زيباي قرآن ج 2


حضرت آيت الله مكارم شيرازي